Het Wereldmuseum gaat niet naar de roots van je eten, maar naar de routes

Het verhaal van ons eten

Abdelkader Benali – bekend als schrijver, programmamaker, historicus, spreker en vanaf heden ook curator van een tentoonstelling – vertelt vol enthousiasme over zijn reis door de keuken tijdens een driegangenlunch en perspresentatie in Restaurant Wereldmuseum: “Alexandra (ed. van Dongen, kunsthistoricus en curator bij o.a. Museum Boijmans van Beuningen en deze tentoonstelling) en ik zijn het depot van het Wereldmuseum ingedoken, en er gelukkig weer heelhuids uitgekomen. Het was een ontdekking; zoveel schatten waarmee je het verhaal van ons eten kan vertellen. En dat verhaal wil ik je heel graag vertellen! Vandaar ook de titel, ‘Ik kook, dus ik ben’. Want als je goed kijkt naar wat je kookt, zie je wie je bent. De boodschappen die je doet, de specerijen die je gebruikt, de kookboeken die in je kast staan, welke recepten je maakt. Als je kookt, dan ben je!”

Op vrijdag 10 februari opent deze tentoonstelling in het Wereldmuseum op de Willemskade. Volgens het museum is Rotterdam het perfecte toneel: een wereldstad met een ongekende rijke diversiteit aan eetculturen. De Stadbemoeial, ook wel bekend als Léon Keekstra, spreekt over Abdelkader als een man die “van koken een hobby EN een beroep heeft gemaakt, het van zijn vader geleerd en nu al schrijvend, kokend, eigenlijk een alleskunner is. ”Adbelkader op zijn beurt noemt de tentoonstelling “een avontuur en eer om dit te mogen maken. Het is een tentoonstelling vol ontdekkingen over eetculturen van over de hele wereld.”

Kunst op je bord

Terwijl Abdelkader, de Stadbemoeial, Alexandra en Jan Willen Sieburgh (directeur van het Wereldmuseum) afwisselend over de totstandkoming van de tentoonstelling, verschillende eetculturen en verrassende ontdekkingen spreken, dient chef-kok Wim Severein een driegangenlunch met bijpassende wijn op. Hij wordt bijgestaan door zijn keukenbrigade en restaurantmanager Ingrid Buikema en haar team. Een betere combinatie kan ik mij niet voorstellen: gerechten met ingrediënten uit verschillende eetculturen, gepresenteerd als een kunstwerkje. Het gaat geruisloos en met een dusdanige finesse dat het niemand zal verbazen dat het restaurant afgelopen november voor de derde keer op rij zijn Michelinster wist te behouden.

Een kijkje in de keuken

Foto: Fleur Degenkamp

De camera die in de keuken geplaatst is, tilt de lunch naar een hoger niveau. Letterlijk een kijkje in de keuken! Spot ik daar een paar zweetdruppels op het hoofd van de chef? Staan er nu werkelijk zes koks aan het gerecht op één bord (mijn bord) te werken? En nadat de laatste gang is uitgeserveerd ziet de keuken eruit alsof er niks gebeurd is… Wat een vakmanschap, discipline en passie voor het koken. Te gek! Chef, laat die camera’s hangen, je hebt geen idee hoe fascinerend dat kijkje in de keuken is.

“Koken kent een 100% participatiegraad: de mens is het enige levende wezen dat een volledige maaltijd kan bereiden,” aldus Jan Willem Sieburgh. Keukengeheimen uit Rotterdam en de rest van de wereld laten in deze tentoonstelling de sociale en culturele betekenis van het koken van een maaltijd zien. Het toont de dynamische migratie van voedsel, mensen en voorwerpen. Wist je bijvoorbeeld dat een aardappel geen oer-Hollands product is, maar zijn oorsprong in Peru heeft? Jan Willem: “We maken ons heel veel dingen eigen, zonder eigenlijk onderzoek te doen naar én erkenning te geven aan de cultuur waar het product, gerecht of manier van koken daadwerkelijk vandaan komt.”

Historische wereldreis

Het bijzondere aan deze tentoonstelling is dat je een wereldreis maakt door 4000 jaar beschaving en je van Rotterdam naar Syrië, Bagdad, Jakarta, Tokio, Peru en weer terug naar Rotterdam reist. Naast de verscheidene stukken uit het depot van het Wereldmuseum kozen zowel Abdelkader als Alexandra voorwerpen uit andere, persoonlijke (neem de couscousière uit Murcia van Abdelkader) collecties die ons in contact brengen met wat we in essentie zijn, namelijk: kokende wezens.

Onze Stadsbemoeial neemt het woord weer: “Bent u ooit weleens uit uw bed gelicht? Zo nee, wat zou u dan meenemen? Zo ja, wat nam u mee? Een vrouw uit Syrië is dit al maar liefst 17 keer overkomen. En raad eens wat zij iedere keer meenam… Een groot koksmes, een theepotje en koffiepotje. Stuk voor stuk bevatten ze grote emotionele waarde, deze gebruiksvoorwerpen gingen van vader op kind, generaties lang. Deze voorwerpen zijn ook tentoongesteld.” Alexandra haakt in: “In de toekomst willen we graag het anti-museum van Rotterdam creëren. Met waardeloze spullen die ontzettend waardevol zijn!”

De oudste recepten ooit

Foto: Fleur Degenkamp

Voor nu staan er in ieder geval voldoende interessante, maar vooral waardevolle objecten in de tentoonstelling, die tot en met 30 juli 2017 te zien is. Bijvoorbeeld de oudste recepten ooit gevonden, in spijkerschrift geschreven op kleitabletten. De originele recepten liggen op de Yale University in Connecticut. Vanwege de breekbaarheid mogen deze kleitabletten helaas niet verplaatst worden. Daarom zijn ze 3D geprint en nu te zien én te voelen in de tentoonstelling. Benieuwd welke recepten dat dan zijn? Als je denkt in de trend van soep, pastei en pap zit je in de goede richting. Daarnaast is het negentiende-eeuwse poppenhuis, of beter gezegd de speelkeuken, van burgermeisje Sibilla uit Arnhem te bewonderen. “Al het keukengerei wat je ziet is bruikbaar. Zoiets is nog nooit gevonden, laat staan tentoongesteld,” vertelt de Stadsbemoeial.

Het Yamhuis

En, Abdelkader noemt het het pronkstuk van de tentoonstelling: het Yamhuis. Afkomstig van de Trobriand-eilanden (Papoea-Nieuw-Guinea). Een voorraadhuis voor de opslag en ceremoniële verdeling van de oogst van de yam, een eetbare wortelknol. Een uniek huisje, een schat uit de historie, verborgen in het depot van het Wereldmuseum.

Abdelkader: “Naast dat Yamhuisje waar ik letterlijk tegenaan liep in het depot, zag ik ook een boekje dat ik op een willekeurige bladzijde opensloeg. Ik zag een recept staan en dacht, goh dat is een receptenboek, leuk, die nemen we mee. Bleek het achteraf een notitieboekje van een burgerwachter uit Rotterdam uit 1763 te zijn die, puur om te oefenen met het schrijven, een recept van een appeltaartje had uitgeschreven. Fantastisch! Dat bewuste appeltaartje is nu te proeven in het brasseriegedeelte van het museum.” Het recept van dat appeltaartje begint als volgt: ‘Om appeltaarte te bakken. Neemt een hallef kommetie booter en een hallef maatie blom en een hallef bierglas met water en een eij dat te zaamte tot een kortst gerold….’

Street Food Tours

Foto: Fleur Degenkamp

Abdelkader zal naast diverse rondleidingen door het museum ook, in samenwerking met Alliantie West-Kruiskade, Street Food Tours organiseren. Wat je je daarbij voor moet stellen? Veel eten, drinken, verhalen, historie en bovenal, veel eetculturen. Daarnaast zijn er verschillende workshops over specerijen, 16e-eeuwse tafelmanieren (mocht Erasmus boeren aan tafel?) en over de oudste kookpotten van Rotterdam. Ook is er een speciaal ingerichte ‘Smaakstudio’, waar samen gekookt en geproefd kan worden, onder begeleiding van geïmmigreerde Rotterdammers onder het mom ‘mijn volkskeuken’. Iedereen kan bovendien een bijdrage leveren aan het onderzoek van dr. Joanita Vroom, archeoloog aan de Universiteit in Leiden. Deze Smaakstudio is in samenwerking met het verhalenhuis BelvEdEre, een huis voor immaterieel erfgoed op Katendrecht.

“Iedereen die iets met eten heeft moet deze tentoonstelling gaan zien. Ik ben continue met eten bezig, heb er mijn beroep van gemaakt, tóch ben ook ik verrast en verrijkt door deze tentoonstelling. Hoort en zeg het voort…” aldus de Stadbemoeial.

Fotografie, tenzij anders vermeld: IDM Photography